Leven in een complexe wereld

Een antropoloog kijkt niet alleen naar vreugdedansen en vakantieplaatjes, maar probeert te volgen wat er nog meer in de samenleving omgaat. Dat kun je bijvoorbeeld doen, met besef van de beperkingen, via sociale media en brievenrubrieken in kranten.

Ik heb een lijst verzameld van onderwerpen die ik daar in korte tijd voorbij zag komen: asielzoekers, Monsanto, bomenkap, Zwarte Piet, einde der tijden, chemtrails, spiritualiteit versus psychologie, klimaat, burnout, luie ambtenaren, kapitalisme, holocaust, scooters op fietspad, Trump, TBS-ers, vaccinaties, wat is ego, Moslims, fijnstof, Baudet, 5G, bevolkingsgroei, bonusgraaiers, vleeseten, 30 km limiet, Big Pharma en hondenpoep.

Het is een niet eindigende stoet van onthullingen, beschuldigingen, misvattingen, verstandige adviezen, bezorgdheden, verdachtmakingen en onlustgevoelens. Ik doe er zelf ook aan mee.

Per onderwerp lopen de argumentaties kriskras door elkaar. Maar er zitten ook patronen in. Veel berichten passen in de simpele links-rechts tweedeling. Andere verzetten zich tegen overheden, vreemde mensen, gevestigde wetenschap of grote bedrijfstakken.

Naar het schijnt neemt de stroom van berichten neemt nog steeds toe. Een verklaring is dat mensen meer media ter beschikking hebben waardoor de vele meningen beter naar buiten komen. Een tweede verklaring is dat mensen tegenwoordig beter geinformeerd zijn. Een derde verklaring is dat mensen mondiger zijn geworden.

Maar de belangrijkste verklaring is misschien wel dat oude zekerheden vervallen: het vertrouwen in god, de kerken, de dokter, politieke partijen, vakbonden en TV-zenders zakt weg. Huwelijken zijn niet meer bestendig. Vast werkt is minder beschikbaar. De strak bewaakte nationale grenzen vervagen. Ons milieugebruik blijken we niet onbekommerd voort te kunnen zetten.

De grote bedrijven fuseren, verdwijnen naar het buitenland of kopen elkaar over onze hoofden heen op. Terwijl de meesten van ons het materieel beter hebben dan ooit, moeten we eraan wennen dat de rek eruit is en de kloof tussen arm en rijk wel uitdijt.

De computeriseringen van grote administraties lopen in het honderd. Ondoordachte regeringsmaatregelen scheppen chaos. Er zijn de steeds weer nieuwe aanbiedingen van concurrerende energiebedrijven, verzekeraars, banken, transportbedrijven, telefoonbedrijven en internetvernieuwers. En voor je het weet, bestaat je favoriete voetbalteam alweer uit andere spelers.

Bij elkaar geeft dat verwarring, onrust, angst, geagiteerdheid en uitputting. Voor mensen die niet zo makkelijk hun weg weten te vinden in de warboel van veranderingen, is het een extra last om te dragen. Je moet sterk in je schoenen staan en tegelijk flexibel van aard zijn. En je hebt overzicht en inzicht in de veranderingen nodig.

Een van de antwoorden is om terug te verlangen naar oude gebruiken en kleine, vertrouwde gemeenschappen. De ‘reactie’. Je ziet die beweging over de hele wereld ontstaan. Laten we het niet ‘reactionair’ noemen, maar zien als gevolg van de overweldigende veranderingen in de menselijke samenleving.

Daar zit naar mijn gevoel de grootste uitdaging voor de democratische, solidaire samenleving. Laten we elkaar begrijpen. Probeer uit te leggen. Deel de voordelen van de nieuwe wereld een beetje. Kijk naar de omaas en opaas die erom kunnen lachen als hun kleinkind meer weet dan zijzelf.